Moraal
Uit “De vijfde revolutie, omdat hersenwetenschap onze wereld gaat veranderen” (Frank Lone):
“Waar komt “moraal” in hemelsnaam vandaan?
Een basisbegrip, zo simpel en tegelijkertijd zo vaag en ongrijpbaar.
Mensen brengen morele regels immers niet onder woorden, maar in een concrete situatie weet je meestal precies wat “goed” is en wat “fout”. Die kennis ligt ergens vanbinnen opgeslagen, een soort programma dat wordt opgestart en dat je voelt in je lijf.
Maar dat klopt niet met de standaardverklaring dat kennis over goed en kwaad moet worden aangeleerd. S
ommige mensen menen nog steeds dat een morele leefwijze rechtstreeks is gebaseerd op religieuze geboden.
Anderen storten zich op de filosofie, psychologie of sociologie en beweren dat moraal bestaat uit een stel praktische leefregels die een samenleving bij elkaar houden, en die worden doorgegeven door de cultuur van dat moment. Maar hoe komt het dat je dit kan voelen in je maag?
(…) De Schotse filosoof David Hume benadrukte in de 18de eeuw de betekenis van gevoelens voor de moraal. Hume concludeerde dat ons Zelf niet anders is dan een bundel waarnemingen. In samenhang met die aanname stelde hij dat morele standpunten net zo moeten worden beschouwd als elk ander standpunt over de indrukken van de wereld om ons heen. Volgens Hume bestonden er geen universele principes waarop een moraal kan worden gebaseerd. Er bestaan alleen concrete situaties en wanneer een mens zich in een gegeven situatie bevindt roept dat gevoelens op, die leiden tot een handeling of een oordeel. Mensen willen iemand in nood graag helpen omdat ze daar een innerlijke sterke drang toe voelen, en niet omdat ze dénken dat dat juist is. Als er al een gedachte of redenering aan te pas komt, is dat achteraf geredeneerd.
Recent hersenonderzoek bevestigt dat niet de delen van de hersenen die verantwoordelijk zijn voor het logisch denken geactiveerd worden bij morele dilemma’s. (…)
Een interessante vraag die daaruit voortkomt: is de homo sapiens dan niet de enige soort met een moreel besef?
Is het een unieke uitvinding van de mens, een kenmerk dat ons definitief onderscheidt van de dieren? En, als het niet het gebied is van het logisch denken, waar zit het dan?
Alleen bij chimpansees en andere aapsoorten heeft men iets vastgesteld wat lijkt op een moreel oordeel als ze onrechtvaardig worden behandeld. (…)
Primatoloog Frans De Waal heeft een leven lang vooral met chimpansees gewerkt. Hij werd zich bewust van het verschijnsel toen hij een paar jaar terug een chimpanseekolonie observeerde. Daar werd pas gegeten wanneer de hele groep binnen de omheining verzameld was. Toen kwam er een dag waarop de hele groep het zonder eten moest stellen omdat een paar jonge mannetjes buiten de omheining bleven ronddartelen. Dat gedrag accepteerde de rest van de groep niet. De dag erna werd er afgerekend: de apen die tevergeefs hadden gewacht vielen de schuldige apen en straften ze nadrukkelijk.”
Buiten apen merk ik inderdaad weinig moreel besef bij onze dieren. :-)
Het eten wordt verdeeld volgens de hiërarchie, en een ziek dier belandt onderaan de ladder.
Toen onze dochters een pasgeboren lammetje gered hebben uit de agressief klauwende hoeven van onze Bifidus, waren we de rest van dag héél stilletjes, verontwaardigd over het gedrag van onze pony.
Moreel besef, één van de weinige dingen die ons onderscheidt van dieren ?
